BADANIA NAUKOWE
Selen
Selen jest pierwiastkiem śladowym, niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania ludzkiego organizmu1. Jest zaangażowany w wiele procesów biochemicznych. Z selenu powstaje aminokwas selenocysteina, posiadająca swój własny kodon w DNA2. Wchodzi ona w skład selenoprotein3,4, gdzie występuje w ich centrum aktywnym i bierze czynny udział w przemianach biochemicznych. Selenoproteiny pełnią funkcje ochronne wobec tkanek i membran przed stresem oksydacyjnym oraz kontrolują stan redoks komórek1,5. Ponadto, zwiększone dawki selenu mogą stymulować system immunologiczny, ale należy pamiętać, że długotrwałe stosowanie wysokich dawek może być toksyczne dla organizmu 3,5.
Selen jest jednym z najszerzej badanych pierwiastków śladowych, szczególnie pod kątem właściwości przeciwnowotworowych. Liczne badania epidemiologiczne w połączeniu z badaniami geograficznymi pozwalają wnioskować, że niedobory selenu skutkują znacząco zwiększonym ryzykiem zachorowania na raka2. Najsilniejsze dowody na korzystny wpływ selenu w prewencji nowotworów są przedstawiane dla raka płuc1, przełyku6, przewodu pokarmowego6, prostaty7,8i piersi4. Metaanaliza 15 prac naukowych dotyczących nowotworu płuc wykazała ochronne działanie przeciwko procesom nowotworzenia1. 15-letnie badania, obejmujące 1103 osoby i wykonane w Instytucie w Linxian w Chinach, wykazały silną zależność między bazowym stężeniem selenu w surowicy, a umieralnością z powodu płaskonabłonkowego raka przełyku i żołądka. Osoby, u których stężenie pierwiastka było najwyższe, miały zredukowane ryzyko zachorowania o 65% (rak przełyku) i 69% (rak żołądka) w porównaniu do osób o najniższym stężeniu selenu w ustroju6. Podobne wyniki uzyskano również w badaniach nad rozwojem nowotworu prostaty, w tym obejmujących 5407i 586 przypadków8. Ponadto, udowodniono, że selen działa nie tylko ochronnie w przypadku raka prostaty, ale również na etapie jego progresji, w tym również w zaawansowanych stadiach choroby2.
Aktywność przeciwnowotworowa selenu wynika z wielu mechanizmów, w które jest zaangażowany ten pierwiastek. W literaturze dostępnych jest wiele doniesień tłumaczących te mechanizmy. Obecnie uważa się, że selen pełni funkcje w ochronie i naprawach DNA2,3, obniżaniu stresu oksydacyjnego1,2 i stanów zapalnych1, aktywacji limfocytów i komórek NK (z ang. natural killers)3,5, w inhibicji proliferacji komórek nowotworowych poprzez aktywację białka p535 i deaktywację kinazy białkowej C5, która bierze dział w rozwoju raka. W stadiach zaawansowanych choroby selen bierze udział w indukcji apoptozy komórek nowotworowych3, blokowaniu cyklu komórkowego i zahamowaniu procesu tworzenia naczyń krwionośnych w masie nowotworowej2.
Selen jest jednym z najszerzej badanych pierwiastków śladowych, szczególnie pod kątem właściwości przeciwnowotworowych. Liczne badania epidemiologiczne w połączeniu z badaniami geograficznymi pozwalają wnioskować, że niedobory selenu skutkują znacząco zwiększonym ryzykiem zachorowania na raka2. Najsilniejsze dowody na korzystny wpływ selenu w prewencji nowotworów są przedstawiane dla raka płuc1, przełyku6, przewodu pokarmowego6, prostaty7,8i piersi4. Metaanaliza 15 prac naukowych dotyczących nowotworu płuc wykazała ochronne działanie przeciwko procesom nowotworzenia1. 15-letnie badania, obejmujące 1103 osoby i wykonane w Instytucie w Linxian w Chinach, wykazały silną zależność między bazowym stężeniem selenu w surowicy, a umieralnością z powodu płaskonabłonkowego raka przełyku i żołądka. Osoby, u których stężenie pierwiastka było najwyższe, miały zredukowane ryzyko zachorowania o 65% (rak przełyku) i 69% (rak żołądka) w porównaniu do osób o najniższym stężeniu selenu w ustroju6. Podobne wyniki uzyskano również w badaniach nad rozwojem nowotworu prostaty, w tym obejmujących 5407i 586 przypadków8. Ponadto, udowodniono, że selen działa nie tylko ochronnie w przypadku raka prostaty, ale również na etapie jego progresji, w tym również w zaawansowanych stadiach choroby2.
Aktywność przeciwnowotworowa selenu wynika z wielu mechanizmów, w które jest zaangażowany ten pierwiastek. W literaturze dostępnych jest wiele doniesień tłumaczących te mechanizmy. Obecnie uważa się, że selen pełni funkcje w ochronie i naprawach DNA2,3, obniżaniu stresu oksydacyjnego1,2 i stanów zapalnych1, aktywacji limfocytów i komórek NK (z ang. natural killers)3,5, w inhibicji proliferacji komórek nowotworowych poprzez aktywację białka p535 i deaktywację kinazy białkowej C5, która bierze dział w rozwoju raka. W stadiach zaawansowanych choroby selen bierze udział w indukcji apoptozy komórek nowotworowych3, blokowaniu cyklu komórkowego i zahamowaniu procesu tworzenia naczyń krwionośnych w masie nowotworowej2.
Bibliografia:
- Talebi S.S., Badfar G., Shohani M., Soleymani A., Azami M. The relationship between selenium and lung cancer: An update systematic review and meta-analysis. International Journal of Cancer Management 2018, 11 (6):e8370.
- Rayman M.P. Selenium In cancer prevention: a review of the evidence and mechanizm of action. Proceedings of the Nutrition Society 2005, 64, 527-542.
- Kieliszek M., Lipiński B., Błażejak S. Application of sodium selenite In the prevention and treatment of cancers. Cells 2017, 6, 39.
- Sygit K., Sieja K., Sygit M., Pasierbiak K. Effect of selenium on breast cancer in women-part I. Health Problems of Civilization 2018, 12 (2), 71-77.
- Evans S.O. Khairuddin P.F., Jameson M.B. Optimising selenium for modulation of cancer treatments. Anticancer Research 2017, 37, 6497-6509.
- Wei W.Q., Abnet C.C., Qiao Y.L., Dawsey S.M., Dong Z.W., Sun X.D., Fan J.H., Gunter E.W., Taylor P.R., Mark S.D. Prospective study of serum selenium concentrations and esophageal and gastric cancer, heart disease, stroke, and total death. American Journal of Clinical Nutrition 2004, 79, 80-85.
- van den Brandt P.A., Zeegers M.P., Bode P., Goldbohm R.A. Toenail selenium levels and the subsequent risk of prostate cancer: a prospective cohort study. Cancer Epidemiology Biomarcers and Prevention 2003, 12, 866-871.
- Li H., Stampfer M.J., Giovannucci E., Morris J.S., Willett W.C., Gaziano J.M., Ma J. A prospective study of plasma selenium levels and prostate cancer risk. Journal of the National Cancer Institute 2004, 96, 696-703.